Trafo Yağları
- Yağlar, transformatörler de gerek yalıtım ve gerekse soğutma amacı ile kullanılmaktadır.
- Yağlar aynı zamanda transformatörün güncel durumu hakkında çok değerli bilgiler vermektedir.
- Yağın performansı aynı zamanda transformatörün performansını etkiler ve belirler.
- Trafo yağlarının iki önemli görevi vardır.
- Tek başına veya diğer yalıtım malzemeleri ile birlikte yalıtım amacıyla,
- Trafonun kullanım yerinde oluşan kayıp ısısının taşınması (aşırı ısınmayı önlemek) amacıyla kullanılmaktadır.
- Yalıtkan yağ ancak hazırlanmış, filtre edilmiş, kurutulmuş ve gazı atılmış durumda kullanılır.
- Bir yağdan beklenen en önemli özellikler.
- Yüksek delinme dayanımı, uzun ömür, iyi ısı iletim özelliği ve katı yalıtım malzemeleri ile iyi bir uyumdur.
Trafo Yağını Etkileyen Nedenler
YÜKSEK SICAKLIK
Aşırı ısınma yağdaki kimyasal reaksiyonların çok çabuk artışına neden olur
OKSİDASYON
Oksijen ile birlikte yağda, organik asitlerin, esterlerin ve fenol bileşenleri oluşur. Oksidasyon
artışı, yağın bozulması elektriksel özelliklerin azalmasına, bunun sonucunda çamurlaşma oluşarak ısının transferini düşürür ve aşırı ısınmaya neden olur.
Trafo Yağı Testleri
- DELİNME GERİLİMİ (IEC60156-ASTM1816)
Birbirinden 2,5mm açıklıkta bulunan, normlaştırlmış iki özel küresel başlıklı elektrot arasındaki yağ tabakasında, delinmeyi meydana getiren unsur gerilimdir. Değeri KV olarak belirlenir. Delinme gerilimi yağın elektriksel yalıtım yeteneğini (gerilim dayanın seviyesini )keraktrize eden en önemli özelliktir. Yüksek miktardaki nem,delinme gerilimini azaltan su birikmesine ve kirliliğe neden olur. Serbest maddeler ,metal parçalar,lifler tozlar ve karbon parçaları delinme dayanımını düşürür.
- İÇ YÜZEY GERİLİMİ TESTİ (ASTM D971)
Yağdaki iyonlaşmiş kirlenmenin varlığını gösterir. Çamurlaşma arttıkça,bobin yüzeyleri çamurla kaplanır. Soğuma ve elektriksel sorunlar oluşur. Birimi dny/cm olarak verilir.
- ASİDİTE TESTİ (ASTM D974)
Oksidasyon arttikça asit miktarıda artar. Asitler transformatör içinde metal yüzeyleride etkileyerek sabunlaşmayıda arttırır. Bunun yanında selülozuda etkileyerek yalıtımı bozar.
- KAYIP FAKTÖRÜ TESTİ(ASTM D924)
Di-elektrik kayıp faktörü, tan yağ örneğinin ölçüldüğü kaptan akan aktif ve reaktif akımların oranıdır. Yağın yaşlanma, su ve parçacıklarla kirlenme ile tan değeri de yükselir.
- SU MİKTARI (RUTUBET) TESTİ ASTM D1533
Yağın elektriksel özelliklerini olumsuz etkileyen önemli nedenlerden biride yağdaki su ve oksijen miktarıdır. Kağıt yalıtımdaki su miktarı, özellikle oksijenin varlığı ile birlikte trafonun ömrünü belirleyen parametrelerden biridir.
- RENK TAYİNİ TESTİ (ASTM D1500)
İşletmede uzun sürede yağın rengi giderek değişir(koyulaşır)İşletmedeki yağın renk koyulaşması, oksidasyon ve reaksiyonun (yaşlanmanın) bir belirtisidir. Kısa sürede renkte oluşan değişimin çokluğu olumsuzluğun işareti olabilir.
Trafoların yalıtımında elektriksel delinmeden önce yavaş bir şekilde gelişen arıza noktalarının belirlenmesinde en önemli kontrol malzemesi yalıtım yağıdır. Örnek alımında büyük özen gösterilmelidir. Aksi takdirde yanıltıcı sonuçlar doğurabilir.
Numune Alma
Numune yağın konulacağı kap,yağı etkilemeyecek teneke,alüminyum veya ışığı geçirmeyen renkli cam şişeden yapılmış olmalıdır. Kapak olarak kullanılacak malzeme yağa dayanıklı ve plastikten olmalı ve çok sıkı kapanabilmelidir. Numune alım yerinin transformatörde kirlenmenin en büyük değerde olabileceği düşünülen yerden alınır. Transformatörlerde bu nokta trafo kazanının alt kısmı olmalıdır. Numune alma donanımları örnek alınmadan önce örnek yağı ile iyice çalkalanmalıdır. Örnek alınacak vanadan yeterince yağ akıtılarak temizlenmelidir. Numune vanaları yağ akıtılmadan önce lifli olmayan malzemelerle temizlenmelidir. Numune miktarı yapılacak deneylere göre değişmekle birlikte 1 litre olmalıdır. Örnek yağ kabının üzerine,örnek hakkında gerekli bilgileri içeren bir etiket konulmalıdır.
Sorun Çözümü
Alınan numune test cihazı ile detaylı bir işlemden geçirilerek gerekli raporlar hazırlanır ve sorun çözümüne yönelik işlem gerçekleştirir.
